Przepisy podatkowe umożliwiają małżonkom złożenie wspólnego zeznania podatkowego. Wiąże się to z osiągnięciem korzyści podatkowej w sytuacji, gdy występuje dysproporcja między przychodami małżonków. A czy małżeństwo osób tej samej płci może złożyć wspólne zeznanie podatkowe?
Wspólne zeznanie
Zgodnie z ogólną zasadą, małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych przez nich dochodów. Po spełnieniu określonych warunków, m.in. istnienie wspólności majątkowej i pozostawanie w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, małżonkowie mogą złożyć wspólne zeznanie podatkowe.
W dużym uproszczeniu – wspólne zeznanie podatkowe sprowadza się do tego, że dochody małżonków łączy się, następnie dzieli na dwa, od tak otrzymanej kwoty oblicza się podatek, którego dwukrotność stanowi finalną kwotę podatku należną od obojga małżonków. Jeżeli np. w roku podatkowym tylko jedno z małżonków osiągnęło przychody, złożenie wspólnego zeznania podatkowego pozwoli na osiągnięcie korzyści podatkowej. Dochód zarabiającego małżonka zostanie w połowie „przypisany” do drugiego, niezarabiającego małżonka, dzięki czemu możliwe będzie skorzystanie z kwoty wolnej od podatku, do której uprawniony jest niezarabiający małżonek. To tak w dużym skrócie. Założeń można przyjąć znacznie więcej, co pozwoliłoby na przedstawienie szerszego obrazu funkcjonowania wspólnego rozliczenia podatkowego, jednak poświęcony zostanie temu odrębny artykuł. Dzisiaj o tym, czy jednopłciowe małżeństwa mogą skorzystać z tej preferencji.
Małżonkowie czyli kto?
Polskie prawo nie umożliwia zawierania związków małżeńskich przez osoby tej samej płci. Nawet zawarcie takiego związku w zarejestrowanym niedawno Reformowanym Kościele Katolickim w Polsce, w którym mogą wziąć ślub osoby tej samej płci, nie wywołuje skutków prawnych. Skoro prawo nie umożliwia zawieranie takich związków, to w konsekwencji należy uznać, że nie mogą one składać wspólnych zeznań podatkowych. A co z małżeństwami jednopłciowymi, które zostały legalnie zawarte w krajach, których przepisy umożliwiają zawieranie takich związków? Czy małżeństwo jednopłciowe, które przeprowadziło się na stałe do Polski z kraju, w którym prawo dopuszcza zawieranie jednopłciowych związków małżeńskich, może złożyć wspólne zeznanie podatkowe? Czy jeżeli rozliczają się wspólnie za granicą to mogą również w Polsce?
W przepisach podatkowych używane są sformułowania „małżonkowie” i „związek małżeński”, jednak prawo podatkowe nie posiada własnych definicji tych pojęć. Niezbędne jest sięgnięcie do innych gałęzi prawa. I tak też zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.” Z kolei zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym „Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.” Z przywołanych powyżej definicji jednoznacznie wynika, że w świetle polskiego prawa, „małżeństwem” lub „związkiem małżeńskim” jest związek mężczyzny i kobiety. W konsekwencji, również dla celów podatkowych niezbędne jest przyjęcie, że jedynie związek mężczyzny i kobiety stanowi małżeństwo.
Co na to sądy?
Patrząc na wyroki sądów w sprawach rejestrowania zagranicznych aktów małżeństw (jednopłciowych) do polskich ksiąg stanu cywilnego można stwierdzić, że ukształtowała się jednolita linia orzecznicza w tym zakresie. Zgodnie z nią – małżeństwo jednopłciowe nie stanowi „małżeństwa” w rozumieniu polskich przepisów prawa. Dla przykładu można przywołać fragmenty wyroków:
– „W tym stanie prawnym stwierdzić należy, iż transkrypcja zagranicznego dokumentu stanu cywilnego, jakim jest akt małżeństwa sporządzony w E. potwierdzający zawarcie w dniu (…) stycznia 2015 r. związku małżeńskiego przez skarżące – podobnie jak zawarcie związku małżeńskiego przez dwie osoby tej samej płci – jest sprzeczna z istniejącym w Polsce porządkiem prawnym.”- wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 lutego 2018 r. (sygn. II OSK 1112/16), który dotyczy sytuacji dwóch skarżących, którym kierownik stanu cywilnego odmówił transkrypcji zagranicznego aktu małżeństwa.
– Wyrok, w którym Sąd odniósł się do możliwości wspólnego składania zeznań podatkowych przez osoby tej samej płci. Sprawa dotyczyła podatniczki, która złożyła zeznanie wspólnie z jej partnerką życiową, z którą nie zawarła związku małżeńskiego. „Jej zdaniem, pozbawienie osób tej samej płci prawa do skorzystania z ulgi w postaci wspólnego opodatkowania się stoi w jawnej sprzeczności z konstytucyjną zasadą równości.” Sąd zajął następujące stanowisko: „Pozostawanie przez skarżącą w trwałym związku partnerskim z osobą tej samej płci, nie spełniającym ze swej istoty warunków wynikających z art. 6 ust. 2 p.d.o.f. nie może w ocenie Sądu stanowić podstawy do skorzystania z ulgi podatkowej wynikającej z tego przepisu. Ulga ta przysługuje jedynie małżonkom, którymi zgodnie z obowiązującymi przepisami Konstytucji RP oraz Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego są mężczyzna i kobieta, którzy taki związek formalnie zawarli. Podkreślenia przy tym wymaga, iż z ulgi tej nie będą mogły skorzystać również osoby różnej płci tworzące związek partnerski, które jednak formalnie nie wstąpiły w związek małżeński, w sposób przewidziany wskazanymi powyżej przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.” – wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 11 maja 2010 r. (sygn. I SA/Gd 206/10).
Co na to fiskus?
Krajowa Informacja Skarbowa zapytana o możliwość złożenia wspólnego zeznania podatkowego przez małżeństwo jednopłciowe udzieliła następującej odpowiedzi: „Jako, że użyte w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych pojęcie małżonków nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę, interpretując powyższą regulację należy odwołać się do przepisów Konstytucji RP, w której pojęcie małżeństwa oznacza związek kobiety i mężczyzny. Wobec powyższego małżeństwo jednopłciowe nie może dokonać łącznego opodatkowania swoich dochodów.”
W obecnym stanie prawnym, złożeniem wspólnego zeznania podatkowego przez małżeństwo osób tej samej płci nie jest możliwe. Patrząc na wyroki sądów w sprawach małżeństw jednopłciowych zawartych za granicą, moim zdaniem również te małżeństwa nie mogą składać w Polsce wspólnego zeznania podatkowego. Albo bardziej precyzyjnie – jest to możliwe, ale z pewnością zostanie to zakwestionowane przez urząd skarbowy.
(Photo by Sandy Millar on Unsplash)